Przepis na

Wstawianie przypisów w ramkach tekstowych

• Autor: Mirosław Zalewski
• 8 października 2013
• komentarze 2

LibreOffice Writer nie pozwala na wstawienie przypisu w ramce tekstowej, co utrudnia pracę szczególnie przy dokumentach zawierających wiele ilustracji. Na szczęście istnieją sposoby na obejście tego ograniczenia. W artykule przyjrzymy się dwóm z nich: wydzieleniu podpisu z ramki oraz wstawieniu odsyłacza do przypisu. Na zakończenie spróbujemy określić, skąd ta niedogodność się wzięła.

Opis problemu

Na początku przyjrzyjmy się problemowi, o którym rozmawiamy. Najprościej jest go zauważyć na przykładzie grafik, ponieważ podczas wstawiania ich podpisu, są automatycznie obejmowane ramką tekstową.

Wstawiamy do dokumentu dowolną grafikę, klikamy na nią prawym przyciskiem myszy i wybieramy z menu Podpis.... Wpisujemy dowolne zdanie i zatwierdzamy zmiany. Po umieszczeniu kursora w akapicie z podpisem okaże się, że pozycja Wstaw → Przypis dolny/końcowy... jest niedostępna.

Rozwiązanie 1: Wydzielenie podpisu z ramki

Pierwsze podejście do rozwiązania tego problemu jest bardzo zdroworozsądkowe — skoro przypisu dolnego nie można wstawić w ramce, należy przenieść podpis ilustracji w takie miejsce, w którym będzie to możliwe.

Pierwszym krokiem jest zaznaczenie całego tekstu podpisu i jego wycięcie (Ctrl + X). Zawartość schowka wklejamy pod ramką.

Następnie zaznaczamy grafikę i ją również wycinamy. Usuwamy ramkę, która nie będzie nam już potrzebna.

Na końcu wklejamy grafikę nad akapitem z podpisem.

Przy takim ustawieniu elementów, będziemy mogli bez przeszkód wstawić przypis dolny w akapicie z podpisem. Prawdopodobnie zechcemy również zmienić marginesy boczne tego akapitu, dzięki czemu wyświetli się on bliżej grafiki, której dotyczy.

Podstawową wadą tego rozwiązania jest fakt, że LibreOffice przestaje dbać o wizualne powiązanie grafiki i jej podpisu. Jeżeli sami nie będziemy kontrolować tego aspektu wyglądu dokumentu, podpis może pojawić się w zupełnie innej jego części niż ilustracja.

Ponadto grafika i jej podpis muszą się znaleźć pomiędzy końcem jednego, a początkiem drugiego akapitu tekstu. Uniemożliwia to wiele zabiegów typograficznych, a przez to prowadzi do pogorszenia jakości naszego dokumentu.

Jeżeli mimo wszystko zdecydujemy się na korzystanie z tej metody, warto przyspieszyć jej stosowanie.

Zwróćmy uwagę, że podczas wstawiania podpisu do ilustracji, LibreOffice jedynie nadaje akapitowi styl Ilustracja oraz wstawia zmienną sekwencyjną. Możemy to zrobić samodzielnie, wybierając z menu Wstaw → Pola → Inne..., przechodząc na kartę Zmienne i wybierając typ Sekwencja. Następnie wystarczy wykorzystać pusty szablon akapitu do utworzenia nowego wpisu autotekstu.

Rozwiązanie 2: Wstawienie odsyłacza do przypisu

Drugi sposób polega na wstawieniu przypisu w ramach zwykłego akapitu znajdującego się na tej samej stronie, co ramka z obrazem. Rzeczywisty odnośnik do przypisu zostanie ukryty, ale w ramce pojawi się nowy, przygotowany przez nas. Będzie to sprawiało wrażenie, że odnośnik do przypisu występuje wyłącznie w ramce.

Zanim zaczniemy, musimy przygotować nasz dokument. Nigdzie nie zajdziemy bez ramki, zawierającej ilustrację i podpis. Oczywiście powinno jej towarzyszyć kilka akapitów zwykłego tekstu. Potrzebny nam będzie również nowy styl znaku. Możemy go nazwać w dowolny sposób, ale koniecznie na karcie Efekt czcionki w oknie ustawień musimy zaznaczyć pole Ukryty.

Po pierwsze, w dowolnym miejscu któregoś z akapitów wstawiamy przypis dolny. Upewniamy się przy tym, że tekst przypisu znajduje się na tej samej stronie, co ramka.

Następnie zaznaczamy odnośnik do przypisu w tekście głównym i nadajemy mu utworzony przed chwilą styl znaku. Powinien zniknąć.

Teraz umieszczamy kursor w ramce i wybieramy z menu Wstaw → Odsyłacz.... Jako typ wybieramy Przypisy dolne. Z górnej listy po prawej stronie wybieramy odpowiedni przypis, zaś z listy na dole — Odwołanie. Klikamy Wstaw i zamykamy okno.

Chociaż odnośnik pojawił się w odpowiednim miejscu, nie jest złożony pismem w indeksie górnym. To drobne niedociągnięcie możemy poprawić aplikując styl znaku Zakotwiczenie przypisu dolnego (lub inny, jeśli zmieniliśmy go w oknie Narzędzia → Przypisy dolne/końcowe...).

Opisana metoda jest pozbawiona wad pierwszego z zaprezentowanych podejść — grafika oraz jej opis zawsze będą występowały razem; ponieważ zostają objęte ramką, możemy je dowolnie rozmieszczać na stronie.

Niestety, technika ta wymaga od nas więcej pracy, której na dodatek nie można uprościć. Ponadto musimy dbać o to, aby przypis nie został przysłonięty przez ramkę oraz aby znalazł się na tej samej stronie, co ona.

Skąd wzięło się to ograniczenie?

Poznaliśmy dwa sposoby na obejście ograniczenia pakietu. Pozostaje jednak pytanie: dlaczego w ogóle jesteśmy zmuszeni z nich korzystać? Dlaczego w ramce nie możemy po prostu wstawić odnośnika do przypisu dolnego?

Niestety, odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna. Większość komentujących ten temat w Internecie zwraca uwagę, iż ramki tekstowe znajdują się poza standardowym przepływem tekstu w dokumencie. Z punktu widzenia pakietu, zawartość ramki nie należy do żadnej strony — nie jest więc jasne, gdzie miałaby zostać zamieszczona treść przypisu w niej wstawionego.

Wyjaśnienie to znajduje pewne potwierdzenie w specyfikacji OpenDocument. Zawartość ramki tekstowej objęta jest elementem <draw:text-box>, w którego opisie znajduje się zdanie:

This element may be used to place text in a container that is outside of the flow of the document.

(Ten element może być wykorzystany do umieszczenia tekstu w pojemniku znajdującym się poza przepływem dokumentu).

Zwróćmy jednak uwagę na wykorzystanie kwantyfikatora szczegółowego — może, a nie musi. Specyfikacja nie nakazuje traktowania zawartości omawianego elementu poza przepływem dokumentu, a jedynie pozostawia taką możliwość.

Inni komentujący zwracają uwagę na fakt, że ramka może być umieszczona w dowolnej części strony; z tego powodu może ona przykryć treść przypisu, do którego sama się odwołuje. Aby zapobiec takim sytuacjom, programiści zdecydowali się nie dopuszczać przypisów dolnych w obrębie ramek.

Mnie osobiście te wyjaśnienia nie do końca przekonują. Żaden fragment specyfikacji nie zabrania umieszczenia elementu <text:note> (reprezentującego przypis dolny) gdzieś w obrębie <draw:frame> (reprezentującego ramkę); zdecydowanie więc chęć zachowania zgodności ze specyfikacją nie mogła być tutaj czynnikiem dominującym. Drugi argument uważam za nietrafiony z dwóch powodów. Po pierwsze, nieodpowiednio umiejscowiona ramka może przykryć również przypis dolny wstawiony poza nią samą; jeżeli obawiamy się zakrycia przypisu przez ramkę, powinniśmy w ogóle zakazać tych dwóch elementów na jednej stronie. Po drugie, zagrożenie to z pewnością nie dotyczy przypisów końcowych, których również w ramce umieszczać nie możemy.

A Ty, jak uważasz? Przemawia do Ciebie któreś z tych wyjaśnień, czy źródła tej niedogodności dopatrujesz się w zupełnie innym miejscu? Daj znać w komentarzu!