Przepis na

Skrócenie tytułu rozdziału w główce strony

• Autor: Mirosław Zalewski
• 16 lutego 2013
• komentarze 3

W niektórych publikacjach, zwłaszcza naukowych, obok numeru strony umieszcza się tytuł aktualnego rozdziału. Powinien on być odpowiednio skrócony, jeśli jest to konieczne. O ile LibreOffice nie ma problemów ze wstawieniem tytułu, o tyle jego skrócenie stanowi wyzwanie. Artykuł opisuje dwa sposoby na wykonanie tej czynności — pola i fałszywe nagłówki.

Jednak powiedzmy sobie jasno już na wstępie — Writer nie jest narzędziem DTP. Przy zadaniach tego typu jego ograniczenia są aż nadto widoczne. Oba zaprezentowane niżej rozwiązania są pracochłonne, a późniejsza modyfikacja dokumentu może być kłopotliwa. Niestety, nie ma tutaj dobrych rozwiązań — są tylko mniej złe.

Zakładam, że posiadamy już dokument tekstowy zawierający tytuły rozdziałów, których skrócone wersje chcielibyśmy umieścić w główce strony.

Pola

Pierwsza technika polega na wykorzystaniu zmiennej użytkownika, do której zawartości się odwołamy w główce. Zmienna ta będzie modyfikowana przy każdym tytule za pomocą niewidzialnego pola.

Podstawową wadą jest konieczność przepisania części — lub, w przypadku krótszych z nich, całości — tytułu. Jeżeli zmienimy jego brzmienie, musimy upewnić się, że zmieniliśmy także zawartość zmiennej.

Wpierw umieszczamy kursor tekstu na samym końcu tytułu i wybieramy z menu Wstaw → Pola → Inne.... W nowym oknie przechodzimy na kartę Zmienne. Z kolumny po lewej wybieramy Ustaw zmienną, a po prawej Tekst. Do pola Nazwa wpisujemy dowolną nazwę zmiennej (będziemy jej używać później), zaś do pola Wartość skróconą wersję naszego tytułu. Jeżeli akurat ten tytuł nie wymaga skrócenia, powinniśmy wprowadzić pełne jego brzmienie. Koniecznie zaznaczamy także pole wyboru Niewidoczny. Klikamy Wstaw i zamykamy okno.

Operację tę powtarzamy dla wszystkich tytułów w dokumencie: umieszczamy kursor na samym końcu i wybieramy z menu Wstaw → Pola → Inne.... W kolumnie po lewej zaznaczamy Ustaw zmienną, ze środkowej zaś nazwę naszej zmiennej (dzięki czemu od razu wypełnione zostanie pole Nazwa). Następnie wprowadzamy skróconą lub pełną wersję tytułu i zaznaczamy pole Niewidoczny. Klikamy Wstaw.

Ostatnim krokiem jest wstawienie tak stworzonej zmiennej do główki strony. W tym celu umieszczamy kursor tekstu w jej obrębie i ponownie otwieramy okno wstawiania pól. Tym razem jednak z kolumny po lewej wybieramy pozycję Pokaż zmienną, ze środkowej zaś — wcześniej zdefiniowaną nazwę. Klikamy Wstaw.

Efekty pokazują ilustracje poniżej.

Fałszywe nagłówki

Druga technika polega na skonstruowaniu fałszywego nagłówka, który wygląda identycznie jak normalny. Jedyna różnica polega na tym, że to fałszywy przechowuje pełne brzmienie tytułu rozdziału, podczas gdy prawdziwy zawiera wersję skróconą.

Najważniejszą zaletą tej techniki jest fakt, że fałszywe nagłówki umieszczamy tylko tam, gdzie faktycznie musimy skrócić tytuł rozdziału; pozostałe w ogóle nie wymagają naszej uwagi. Z drugiej strony, dokładne odwzorowanie wyglądu prawdziwego nagłówka wymaga trochę pracy. Konieczne jest również nałożenie poprawek na spis treści, aby pojawiły się w nim tytuły w pełnym brzmieniu.

Przede wszystkim będziemy potrzebowali nowego stylu akapitu, którego zaaplikowanie spowoduje wierne odwzorowanie wyglądu tytułów. Najłatwiej jest to osiągnąć tworząc styl potomny stylu tytułów; jeżeli stosujemy numerację rozdziałów, konieczne będzie tylko odpowiednie ustawienie wcięć i tabulatorów.

Następnie musimy skonstruować fałszywy nagłówek. Kopiujemy więc treść dotychczasowego tytułu i wklejamy ją poniżej jako nowy akapit. Przypisujemy mu przed chwilą stworzony styl.

Tak utworzonemu nagłówkowi brakuje jednak numeru. Aby go dodać, umieszczamy kursor na samym początku akapitu i wybieramy z menu Wstaw → Odwołanie…. Z listy po lewej wybieramy Nagłówki, na górze po prawej stronie nasz prawdziwy tytuł, poniżej zaś — Numer (pełen kontekst). Zamykamy okno. Pozostaje nam jeszcze tylko umieścić za odwołaniem do numeru kropkę i tabulator.

W tym momencie powinniśmy mieć dwa identycznie wyglądające tytuły. Pierwszy z nich należy skrócić do postaci, w której ma się pojawić w nagłówku. Oczywiście praca w tej formie nie nadaje się do publikacji, dlatego powinniśmy go jeszcze ukryć. W tym celu zaznaczamy jego treść, klikamy prawym przyciskiem myszy i z menu kontekstowego wybieramy Znak.... Przechodzimy na kartę Efekty czcionki, gdzie zaznaczamy pole Ukryte (można także zastosować odpowiednio przygotowany styl znaku).

Uzyskany efekt przedstawia ilustracja poniżej.

Opisane wyżej czynności powtarzamy dla wszystkich zbyt długich tytułów w dokumencie.

Aby ponownie wyświetlić prawdziwy nagłówek (np. w celu jego edycji), należy wybrać z menu Widok → Znaki niedrukowalne.

Jedną z ostatnich czynności jest wstawienie w główce strony odwołania do tytułu bieżącego rozdziału. Robimy to poprzez umieszczenie w niej kursora tekstu i wybranie z menu Wstaw → Pola → Inne.... W nowym oknie przechodzimy na kartę Dokument, gdzie z lewej kolumny wybieramy Rozdział, a z prawej Nazwa rozdziału. Po kliknięciu Wstaw zamykamy to okno.

Efekt końcowy naszych prac ilustrują grafiki poniżej.

Jak wspomniałem we wstępie, jedną z wad tej techniki jest konieczność wprowadzenia modyfikacji do spisu treści. Szybko bowiem zauważymy, że skracane rozdziały w ogóle się w nim nie pojawiają. Aby temu zaradzić, należy przejść do ustawień spisu treści, zaznaczyć pole Dodatkowe style i przypisać wcześniej utworzony styl do odpowiedniego poziomu konspektu.