Bibliografia w LibreOffice — Zotero cz. 1
- Autor: Mirosław Zalewski
- 18 września 2012
- komentarzy 17
Moduł bibliograficzny LibreOffice pozostawia, lekko mówiąc, wiele do życzenia. Czy użytkownicy pakietu są więc skazani na ręczne tworzenie bibliografii? Nie! Jeden ze sposobów — aplikację Zotero — przedstawiam w tym artykule.
Zotero jest aplikacją służącą do gromadzenia, zarządzania i cytowania materiałów referencyjnych. Po zignorowaniu niektórych jej możliwości, można ją postrzegać jako aplikację do tworzenia bibliografii. Zotero dba o to, aby bibliografia załącznikowa była poprawna — aby zawierała wszystkie cytowane pozycje i tylko cytowane pozycje oraz aby pozycje te były złożone zgodnie z wymogami przyjętych wytycznych do tworzenia bibliografii (jeżeli nie wiesz, gdzie stawiać kropkę, gdzie przecinek oraz co należy złożyć kursywą, to Zotero jest właśnie dla Ciebie). Tak więc Zotero całkowicie przejmuje na siebie niezwykle żmudne zadanie, jakim jest zarządzanie odnośnikami do materiałów źródłowych. Jest to kolejny, po zastosowaniu stylów, sposób na uproszczenie i przyspieszenie procesu tworzenia dokumentów. Zotero jest przydatne w szczególności studentom i pracownikom naukowym, czyli ludziom, których prace ocenia się między innymi przez pryzmat dołączonej listy materiałów źródłowych, ale znajduje również inne zastosowania.
Istotną zaletą Zotero jest również licencja (GNU AGPL), która zezwala użytkownikom na używanie i rozpowszechnianie programu bez żadnych ograniczeń. Zotero jest i pozostanie darmowe.
W tym artykule przedstawiam proces instalacji i podstaw korzystania z Zotero. W następnym zajmuję się często napotykanymi problemami i sposobami ich rozwiązywania.
Pobieranie i instalacja
Zotero powstało jako rozszerzenie przeglądarki internetowej Firefox. Od wersji 3.0 dostępna jest również wersja samodzielna (ang. standalone), która nie wymaga przeglądarki do działania. Ponieważ uważam, że przeglądarka internetowa bardziej przeszkadza w pracy niż pomaga, w tym artykule będę się zajmował tylko wersją samodzielną.
Przede wszystkim należy program pobrać i zainstalować, tak samo jak wszystkie inne programy których używasz. Zotero dostępne jest na Windowsa, Linuksa oraz Mac OS X, czyli systemy, na których działa LibreOffice. Bezpośredni odnośnik do strony pobierania Zotero.
Podczas pierwszego uruchomienia programu wyświetlą się trzy okna: okno główne (o nim dalej), okno instalacji rozszerzeń do pakietów biurowych oraz okno przeglądarki internetowej z prośbą o zarejestrowanie się na stronie Zotero. Rejestracja jest opcjonalna i jeżeli się na nią zdecydujemy, otrzymamy 100 MB miejsca na serwerach Zotero na których możemy trzymać nasze materiały referencyjne. Osoby, które często korzystają z wielu różnych komputerów lub chcą dzielić się materiałami z innymi użytkownikami Zotero powinny rejestrację przemyśleć; dla pozostałych może to być sposób na automatyczne tworzenie kopii zapasowych bazy Zotero. Jeżeli dla kogoś 100 MB to za mało, to może zwiększyć tę liczbę za opłatą.
W tej chwili bardziej interesuje nas okno instalacji wtyczek do pakietów biurowych. Zotero powinno samo wykryć, że w systemie dostępny jest LibreOffice i zaproponować instalację odpowiedniego rozszerzenia. Zanim się na to zgodzisz, upewnij się, że:
- W systemie zainstalowana jest Java, z której korzysta LibreOffice (sprawdzisz to uruchamiając pakiet, przechodząc do Narzędzia → Opcje... → Java i wybierając jedną wersję z listy).
- LibreOffice nie jest uruchomiony.
Jeżeli oba te warunki są spełnione, instalacja rozszerzenia powinna się ograniczyć do kliknięcia dwa razy Next i raz Finish.
Większość problemów podczas instalacji rozszerzenia związanych jest z Javą. Dowiedz się, jak je rozwiązać.
Używanie Zotero
Pierwszym krokiem do stworzenia bibliografii jest wprowadzenie cytowanych pozycji do bazy Zotero. Aby to zrobić, wystarczy kliknąć ikonkę z plusem, zaznaczoną na zrzucie ekranu, i wybrać odpowiedni typ pozycji z listy (patrz ramka poniżej).
Zotero obsługuje 33 różne typy dokumentów. Do najczęściej używanych należą:
- Książka — dłuższa praca jednego bądź kilku autorów stanowiąca spójną całość. Zazwyczaj nie rozróżnia się autorstwa poszczególnych fragmentów w jej obrębie.
- Rozdział — artykuł opublikowany w pracy zbiorowej, czyli jednorazowej kompilacji tekstów różnych autorów. Każdy fragment ma jednoznacznie określone autorstwo.
- Artykuł z czasopisma — artykuł opublikowany w czasopiśmie o charakterze naukowym, czyli cyklicznie publikowanej kompilacji tekstów różnych autorów.
- Artykuł z gazety — artykuł opublikowany w czasopiśmie niemającym charakteru naukowego.
Prócz tego można do bazy dodawać filmy, dzieła sztuki, listy, prace dyplomowe itp.
Po dodaniu pozycji należy spojrzeć na prawy panel Zotero, gdzie umieszcza się szczegółowe informacje o zaznaczonym materiale źródłowym. Lista dostępnych pól zależy od typu źródła, ale wszystkie pola są opcjonalne. W przypadku książek dodajemy tytuł, informacje o autorze (korzystając z ikonki szarego plusika po prawej stronie można dodawać kolejnych autorów, tłumaczy, edytorów itp.), miejsce wydania, wydawnictwo oraz rok.
Tworzenie bibliografii w LibreOffice Writer
Gdy otworzymy program Writer, na pasku narzędziowym zobaczymy nowe ikonki. Ich przeznaczenie opisuje zrzut ekranu:
Ze wszystkich ikonek najczęściej używać będziemy pierwszej od lewej, która służy do dodawania odnośnika do pozycji. Kliknijmy ją więc.
Podczas pierwszego wstawiania odnośnika do dokumentu pojawia się okno zatytułowane „Ustawienia dokumentu”. Za jego pomocą przekazujemy Zotero informacje o:
- Preferowanym stylu bibliografii. Dowiedz się, jak pobrać dodatkowe style.
- Używanym sposobie zapisywania informacji o odnośnikach (powinieneś zawsze zaznaczać Znaki odniesienia i zapisywać dokumenty jako ODT).
- Czy zachowywać w dokumencie wszystkie informacje o wykorzystywanych źródłach. Jeżeli nie planujesz współpracować z innymi użytkownikami Zotero podczas tworzenia dokumentu, możesz odznaczyć tę opcję.
Najważniejszą informację — styl cytowania — można zmienić później, więc klikamy OK.
Pojawi się nowe, podłużne okienko. Za jego pomocą przeszukujemy bazę Zotero. Wystarczy zacząć pisać, a pojawi się lista pozycji zawierających wyszukiwaną frazę. Pozycję wybieramy strzałkami i zatwierdzamy Enterem. Po jej wybraniu można jeszcze nacisnąć Control i strzałkę w dół (jednocześnie) aby uzupełnić odnośnik do pozycji o dodatkowe informacje (np. numer strony). Gdy dodamy już wszystkie źródła na które powołujemy się w danym fragmencie tekstu, ponownie wciskamy Enter.
Po chwili w dokumencie powinien pojawić się przypis bibliograficzny skonstruowany zgodnie z wytycznymi stylu bibliograficznego:
Zotero automatycznie śledzi informacje o tym, które pozycje z bazy są cytowane w dokumencie, dzięki czemu tworzenie bibliografii załącznikowej ogranicza się do kliknięcia jednego przycisku. W zależności od wielkości dokumentu i liczby cytowanych pozycji, proces ten może potrwać nawet do kilkudziesięciu sekund. Prędzej czy później powinna jednak zostać wstawiona bibliografia załącznikowa:
Podsumowanie
Jak widać, dzięki wykorzystaniu Zotero tworzenie bibliografii staje się dziecinnie proste. Możliwości programu znacznie wykraczają poza to, co zostało przedstawione w tym artykule, zwłaszcza jeśli chodzi o zarządzanie zgromadzonymi materiałami. Każdy element można uzupełnić o notatki, powiązać go z innymi elementami lub oznaczyć etykietą (tagiem). Zotero, dzięki integracji z popularnymi przeglądarkami internetowymi (Firefox, Chrome oraz Safari), świetnie nadaje się do gromadzenia materiałów z Internetu — za pomocą jednego kliknięcia nie tylko wprowadzimy do bazy informacje o danej stronie, ale także jej kopię do przeglądania offline.
Niestety, Zotero ma też pewne wady — przede wszystkim zaraz po instalacji nie jest w pełni przystosowany do potrzeb polskich użytkowników. W następnym artykule opisuję, co należy zmienić i w jaki sposób rozwiązać najczęściej spotykane problemy.
Witam,
Rozpocząłem używanie zotero po przeczytaniu tego artykułu. Mam jednak kilka pytań, na które nie mogę znaleźć odpowiedzi.
1. Czy jest możliwe zrobienie indeksów z części bazy bibliograficznej, konkretnie chodzi mi o to czy można wygenerować spis tylko jakiegoś rodzaju dokumentów np projektów ustaw?
2. Pośród tysięcy gotowych styli nie potrafię odnaleźć tzw. stylu tradycyjnego http://www.ka.edu.pl/biblioteka/bibliografia-i-przypisy–zasady-tworzenia/redagowanie-przypisow-bibliograficznych/styl-tradycyjny/ . Który styl z listy może to być?
Jeśli jest to możliwe to proszę o odpowiedź pod postem.
1. Jest to możliwe, chociaż nie jest trywialne. Generalnie nie widzę sposobów na zautomatyzowanie tego (co nie znaczy, że ich nie ma; być może po prostu ja ich nie znam).
Najlepiej chyba wygenerować bibliografię i później ręcznie wydzielić z niej dokumenty określonego typu. Oczywiście w chwili aktualizacji Zotero nadpisze wszystkie te zmiany, więc należy to zrobić dopiero wtedy, gdy bibliografia jest już skończona.
Aby łatwiej znaleźć elementy określonego typu, można zmodyfikować styl bibliograficzny, aby w pierwszej kolejności sortował według typu dokumentu (<key variable=”genre”>).
2. Podczas wyszukiwania stylów zawęź format do „note”, dzięki czemu będziesz musiał przejrzeć tylko kilkadziesiąt stylów. Dla przykładu „Chicago Manual of Style (note)” jest dość zbliżony do „stylu tradycyjnego”, chociaż różni się od niego w paru szczegółach. Ich implementacja może wymagać ręcznej modyfikacji tego stylu. Nie jestem jednak pewien, czy CSL pozwala na pomijanie tytułu w przypisie, jeżeli jest to jedyna praca danego autora.
(Tak na marginesie, osobiście uważam „styl tradycyjny” za najgorszy możliwy styl bibliograficzny. Jest cholernie niewygodny dla czytelnika).
Przy ręcznej modyfikacji stylów mogą przydać się wskazówki zawarte w drugim artykule o Zotero.
Witam
Czy w wersji standalone jest możliwe automatyczne dodawanie artykułów i dokumentów z google scholar tak jak jest w wersji internetowej czy trzeba wszystko ręcznie wpisywać?
Pozdrawiam
Tak.
Wersja standalone nie jest przeglądarką internetową, więc sama z siebie nie potrafi tego zrobić. Potrzebna jest wtyczka do przeglądarki, która wyciągnie odpowiednie dane ze strony internetowej i wyśle je do Zotero standalone (które, oczywiście, musi być wtedy uruchomione). Wtyczki takie istnieją dla przeglądarek Google Chrome, Apple Safari oraz Mozilla Firefox. Można je pobrać ze strony projektu.
Znalazlam link do Pana strony przez wykop.pl w dniu, ktorym mialam zamiar zabrac sie za poprawianie bibliografi. Absolutnym przypadkiem. 🙂 Zotero wlasnie sie rozpakowuje.
Bardzo dziekuje za ogrom pracy, ktory wklada pan w tworzenie tej strony.
Pozdrawiam,
Aiduch
🙂
Cieszę się, że artykuł się przydał. Mam nadzieję, że pozostałe artykuły okażą się równie pomocne.
Witam serdecznie! Używam Zotero już od dłuższego czasu (choć nie wykorzystuję wszystkich jego możliwości…), ale ostatnio zrobiłam jakiś głupi (zapewne śmiesznie prosty) błąd i usunęłam go z najbardziej dla mnie przydatnego miejsca, a mianowicie znad Paska zadań. Nie wiem jak ponownie zainstalować program w poprzednim miejscu, a naprawdę przyzwyczaiłam się do tego narzędzia. Będę bardzo wdzięczna za podpowiedź. Z pozdrowieniami, Ania
Trudno cokolwiek doradzić bez wiedzy, o jakim systemie operacyjnym mowa.
Przypuszczam, że jest to Windows. W wersjach 7 i starszych powinno wystarczyć przeciągnięcie ikony uruchamiającej z menu start. W wersji 8 trzeba znaleźć program wśród kafelków i kliknąć na niego prawym przyciskiem myszy. Tam jest opcja dodania programu do paska zadań. Aby dodać go na pulpit, trzeba wybrać „Otwórz lokalizację pliku” a potem przeciągnąć skrót na pulpit.
Tak, to Windows 7. Chyba nie do końca o to chodzi. Nie mam problemu z dodaniem ikony na pasek zadań. Może nie wyjaśniłam dokładnie na czym mi zależy. Czyli po kolei: nie chodzi o wersję Standalone tylko o tą, która się otwiera w momencie uruchomienia przeglądarki (korzystam z Firefox). W dolnej części okna przeglądarki wzdłuż całej jego długości pojawiał się „pasek” zotero, dzięki któremu mogłam szybko dodawać nowe artykuły do biblioteki. A ostatnio w jakiś sposób usunęłam ten pasek i nie wiem jak ponownie go przywrócić. Jestem pewna, że rozwiązanie jest proste, ale mam z tym problem… Teraz, w razie potrzeby korzystam z wersji Standalone, choć tamta była dla mnie wygodniejsza, jeśli chodzi o poszerzanie bibliografii. Nie wiem czy wszystko dobrze wyjaśniłam… Jeżeli wcześniejsze pytanie nie było jasne, to przepraszam za brak precyzji. Pozdrawiam raz jeszcze! Ania
Przede wszystkim trzeba sprawdzić, czy rozszerzenie Zotero w ogóle jest zainstalowane (Firefox → Dodatki).
Następnie warto w preferencjach rozszerzenia, na karcie Ogólne, zobaczyć ustawienia interfejsu użytkownika. Można tam ustawić gdzie okno Zotero ma się ładować i jak ma wyglądać ikonka.
Można też kliknąć prawym przyciskiem myszy na przycisk menu Firefoksa i wybrać Dostosuj. Pojawi się okno zawierające wszystkie przyciski obsługiwane przez przeglądarkę, a także wszystkie paski. Wystarczy przeciągnąć jeden z przycisków w dowolnie wybrane miejsce.
Zresztą za pomocą wspomnianego menu można określać widoczność pasków Firefoksa. Może zniknął pasek dodatków, na którym Zotero umieszcza swoją ikonę.
Coś mi świta, że pasek dodatków w ogóle zniknął w którejś z nowszych wersji. Nie jestem jednak pewien, czy to prawda, gdyż sam używam dość archaicznej wersji 10-esr.
Jeżeli żaden z tych sposobów nie pomoże, to proszę pytać na forum Firefoksa. Ja nie używam tej przeglądarki na co dzień, wolę też używać Zotero Standalone, więc nie jestem w stanie nic więcej zaproponować.
Bardzo dziękuję za odpowiedź! Zaraz sprawdzę, co mogę zrobić. Pozdrawiam! Ania
Udało się 🙂 Dziękuję za pomoc! 🙂 Wystarczyło jedynie odpowiednio dostosować ustawienia rozszerzenia. Cieszę się, że Zotero wróciło na dawne miejsce. Pzdr!
[…] Bardzo dobry opis M. Zalewskiego (cz. 1 – podstawy) […]
witam czyściłam pliki cookie. Czy ten krok spowodowała że nie mam żadnych dodanych plików w basie artykułować zotero. Zotero jest pusty a właśnie miała zacząć pisać artykuł. Czy mogę te pliki odzyskać.
Witam,
wczoraj rozpocząłem pracę z ZOTERO, chciałem załączyć do bibliografii pdf, które już posiadam na swoim komputerze, inaczej chyba się nie da tego zrobić jak szukać na nowo artykułów w internecie. Więc kopiowałem tytuły i wrzucałem do google schoolar , po znalezieniu artykułu klikałem przycisk zetero w aplikacji MozillaFirefox i bibliografia powstawała w zotero. Ale po ok 60 artykułach wyskoczył komunikat:
„We’re sorry…
… but your computer or network may be sending automated queries. To protect our users, we can’t process your request right now.
See Google Help for more information.”
od tego czasu nie mam dostępu do schoolara, co mam zrobić? W opisie google help piszą o odinstalowaniu niebezpiecznego oprogramowania.
2) w zotero nie mogę ustawić języka polskiego, nie ma tego hasła: extensions.zotero.export.bibliographyLocale
Będę wdzięczny za pomoc.
„
Witam serdecznie
w swojej pracy mam sporo aktów prawnych. Do źródła jakiego rodzaju powinnam je przyporządkować? W zotero jest dostępne źródło „projekt ustawy”, a nie ma samej „ustawy”
Mam ten sam problem. Tym bardziej, że muszę uwzględniać akty prawne różnego typu (ustawy, dyrektywy UE itp). Czy ktoś ma pomysł jak to robić automatycznie w Zotero. Dodam, że pliki pdf z ustawami, dyrektywami itp nie mają metadanych.